Gazimağusa / Famagusta

Voor zaterdag 29 juni 2024, onze achtste dag in Noord-Cyprus, hadden we maar één plan: Famagusta verkennen.

Famagusta werd rond 274 voor Christus gesticht, na de ernstige schade door een aardbeving bij de stad Salamis, dat we de dag voordien bezochten. Pas later, als gevolg van de geleidelijke ontruiming van Salamis vanwege een Arabische invasie, ontwikkelde het dorpje tot een kleine havenstad.

Tijdens de middeleeuwen, en dan vooral onder de republieken van Genua en - Venetië, was Famagusta de belangrijkste havenstad van het eiland. Het was een belangrijk knooppunt voor de handelaren die hun goederen via de Zijderoute naar West-Europa brachten. Aan deze bloei kwam een einde, nadat de stad deel ging uitmaken van Noord-Cyprus en de havens hierdoor niet meer erkend werden door de internationale gemeenschap. De belangrijkste bronnen van inkomsten in Famagusta zijn nu het toerisme en de industrie. De haven functioneert wel nog als de grootste haven van Noord-Cyprus. 

Vóór de staatsgreep in 1974 was Famagusta ook een bekende badplaats, de grootste van Cyprus. Het heeft immers mooie stranden in de omgeving. Het had veel hotels en vakantieaccommodatie. Alles hiervan werd vanaf 1974 verlaten, omheind en staat nu onder toezicht van de Verenigde Naties. Het werd een soort spookstad en is enkel via een touragent te bekijken... maar niet echt interessant voor ons.

Wat ons interesseerde aan Famagusta was het historische centrum. Het centrum van Famagusta wordt nog steeds omringd door de oude stadsmuur. Ons appartement lag vrij dicht bij de "landpoort". Bij deze stadspoort, die het meest landinwaarts ligt, ligt ook het toeristisch infokantoor... dus daar startte onze stadswandeling. Van een duidelijk ongemotiveerde medewerkster kregen we een stadsplannetje toegestopt. Meestal wordt dan nog verteld waar je op dat moment (op het plannetje) bent en wat je zeker moet bezoeken, maar dat was er allemaal niet bij... eigenlijk hoeven we die uitleg ook niet, maar het was echt opvallend tegen haar zin!

We startten onze verkenning op het Rivettina-bastion dat vlak naast de landpoort ligt. Hier hadden we een goed zicht over de stad en zagen we verschillende historische gebouwen al boven de stad uitsteken. Ook konden we veel van de stadsmuur zien. We liepen even buiten de stadsmuren, maar de rest van de dag verkenden we het stadsgedeelte binnen de stadsmuren: Binnenin de muren is het een doolhof van smalle straatjes die leiden naar charmante pleinen, historische kerken en oude gebouwen met interessante architecturale details. Er zijn veel restaurantjes en nog meer winkeltjes met Turkse toeristische brol.

Doordat de regio lang onder (o.a.) Romeins en Grieks bewind stond, staan er nog veel (ruïnes van) Oosters-orthodoxe kerken van allerlei stromingen en voor allerlei heiligen. De "Azize Mary Bethlehem Yeralti Kilisesi" vonden we interessant omdat het een ondergrondse kerk was. Bovengronds zag je enigszins wel dat het een kerk was, maar het had geen kerktoren of de typische koepels van de Orthodoxe kerken. Aangezien de kerk niet echt bewaard is gebleven en volledig leeg is, konden we ons geen voorstelling maken van hoe het er ooit uitzag, maar het was wel duidelijk dat de vertrekken van de kerk meters onder de grond gingen.

Nadat we de mannengevangenis, enkele historische gebouwen, een hamam en enkele kerken gepasseerd waren en een terrasje hadden gedaan, gingen we de 'Sint-Pieters en Sint-Pauluskerk' binnen. We moesten de schoenen uitdoen, Ine deed haar hoofddoek op en kreeg een lange rok om over haar korte rok aan te doen. Deze 14e eeuwse, gotische kerk is immers, tijdens de Ottomaanse tijd, een moskee geworden. Ze is binnenin volledig "gestript": de hele pleisterlaag die in de kerk aanwezig was, is weggeschraapt zodat alle beeltenissen van mensen en dieren weggehaald zijn (want die mogen er niet zijn in een moskee). Dat ziet best 'apart' uit! Zo écht kaal tot op de bakstenen... Maar deze moskee is nadien niet steeds moskee geweest: tijdens de Britse bezetting deed ze dienst als opslagplaats voor graan en aardappelen. Nu het terug een moskee is, wordt ze de "graanmoskee" genoemd daardoor.

Dan was het tijd voor de Lala Mustafa Pasha-moskee. Deze staat in het midden van het stadscentrum en is het symbool van de stad geworden. Het is ook het grootste middeleeuwse gebouw in de omgeving van Famagusta. 

Deze moskee was eerder de 13e eeuwse kathedraal van Saint Nicholas. De bouwkunst is een mix van gotische en renaissancistische architectuur. De twee torens zijn door de Ottomanen verwijderd. En in de plaats van één zo'n toren werd één minaret geplaatst. Dit is, aan de buitenkant, meteen het enige waarin je ziet dat "er iets bijzonders is" met de kerk.

De bouwrichting van de kerk (west-oost) komt niet overeen met de oriëntatie op Mekka. Binnenin de moskee werd er wel alles naar gericht.

Bij deze Lala Mustafa Pasha-moskee ligt ook de Petek Pastahanesi, die patisseriezaak... en het was lunchtijd... dus gingen we er, net als de avond voordien, nog eens heen. Ine wist niet wat liezen. Ze nam daarom de "baklava mix" en kreeg vier stukjes heerlijke baklava. Johan had de "bierschotel" genomen. Hij kreeg een berg met worstjes, frietjes, gefrituurde kip en nog vanalles.

Vervolgens, de nummering op ons kaartje weer volgend, liepen we opnieuw richting de westkant van de stad, naar het Martinengo-bastion in de stadsmuur met daarbij een Armeense- en een Karmelietenkerk. Via een oude moskee en enkele vreemde bochten in de route kwamen we dan aan de stadsmuren aan de kant van de Zee. Opnieuw passeerden we resten van nog andere kerken en passeerden we de "nieuwe poort" in de stadsmuur.

Het Othello-kalesi in Famagusta is één van de meest kenmerkende gebouwen van de stad. Het kasteel werd gebouwd in de 14e eeuw om de belangrijke haven van Famagusta te beschermen tegen vijandige aanvallen. Het bouwwerk had ook een praktische functie, want het diende ook als de hoofdingang tot de oude stad. Vroeger werd het kasteel omringd door erg diepe grachten waardoor het bekend stond als het “onverslagen fort”.
Het kasteel werd vernoemd naar een Venetiaanse gouverneur die over Cyprus heerste aan het begin van de 16e eeuw. Shakespeare heeft de naam van zijn beroemde werk Othello mogelijk geïnspireerd op dit kasteel in Famagusta. We bezochten het kasteel niet.

Vervolgens kwamen we bij de "Zeepoort" van de stad (ook weer bij Petek). We klommen op de poort, maar dat zicht was wat teleurstellend. Onderaan de Zeepoort (die afgesloten is) liggen twee grote standbeelden van leeuwen. Deze hebben de Venetianen er geplaatst als symbool van kracht en rijkdom. Een volkswijsheid stelt dat men al hun klachten in de oren van de leeuwen kan gaan fluisteren... wat er daarna mee gebeurt, is niet duidelijk...

Na nogmaals twee kerken en een terrasje gedaan te hebben, moest Ine echt gaan liggen. Het was maar 35°C, maar Ine had veel last van de warmte. Ine sliep een tijdje terwijl Johan zich op het appartement bezig hield met kruiswoordraadsels en lezen.

Na het dutje, een douche en weer verse kleren trokken we opnieuw de stad in om onze route terug op te pikken waar we ze gestaakt hadden.

Bij een moskee waar we langs liepen, lagen drie graven "Adak Yerleri". Dit was een soort bedevaartplaats waar drie martelaren begraven liggen.

We passeerden nog meer ruïnes van kerken en liepen langs de stadsmuur met enkele bastions. We kwamen dan langs een gedenkplaats/kerkhof van slachtoffers van Griekse Cyprioten. Dit ligt vlak bij een andere, nieuwe, stadspoort. Dat het zaterdagavond was, was duidelijk te zien aan de restaurants. Overal waren ze bezig met het dekken van de tafels... wij hadden niet zo veel honger... en besloten om, omdat het de laatste keer zou zijn, toch nog even bij Petek langs te gaan... Johan nam de typische Cypriotische baklava (Kibris Katmeri) en Ine een Cypriotische sponsgebakje (Kibris-Tatlisi): héérlijk!

We hadden die dag toch nog 13 km geslenterd...